Bentuk Code-mixing Bahasa Arab Santri dan Ustaz Pondok Pesantren Darussalam Parmeraan, Kabupaten Padang Lawas Utara: Pendekatan Sosiolinguistik
DOI:
https://doi.org/10.14421/mahira.2025.33.03Keywords:
Code-mixing, Arabic language, Santri and ustazAbstract
The multilingual environment at Pondok Pesantren Darussalam Parmeraan, where santri and ustaz alternate among Arabic, Indonesian, and Batak Mandailing, creates a natural setting for code-mixing in daily communication. This study aims to identify the forms and directions of code-mixing, examine the motivations for its use, and analyze its sociolinguistic functions in both educational and social interactions. A descriptive qualitative approach was employed, with data collected through observation, semi-structured interviews, and documentation, and analyzed using the Miles and Huberman interactive model. The findings indicate that the dominant forms of code-mixing are insertion, alternation, and congruent lexicalization, occurring outwardly (between Arabic and non-Arabic languages) and inwardly (between Indonesian and Batak Mandailing). Code-mixing functions as a communicative strategy, strengthens group solidarity, and reinforces religious identity within the pesantren community. This study contributes to understanding multilingual communication in Islamic educational settings and provides new insights into tri-lingual code-mixing, a rarely examined phenomenon in Indonesian sociolinguistics.
Downloads
References
Abdulloh, Awab. “The Students’ Perception Towards Code-Switching And Code-Mixing In Sociolinguistic: A Case At An English Education Major.” Edulink Education And Linguistics Knowledge Journal 3, No. 1 (2021). Doi:10.32503/Edulink.V3i1.1476.
Achsani, Ferdian, And Hilmi Mahya Masyhuda. “Campur Kode Dalam Komunikasi Santri Di Pondok Pesantren Al-Hikmah Sukoharjo.” Jurnal Kajian Bahasa, Sastra Dan Pengajaran (Kibasp) 2, No. 1 (December 23, 2018): 24–37. Doi:10.31539/Kibasp.V2i1.347.
Alatas, Mochamad Arifin, And Irma Rachmayanti. “Penggunaan Campur Kode Dalam Komunikasi Santri Di Pondok Pesantren Anwarul Huda Malang.” Jurnal Satwika 4, No. 1 (2020). Doi:10.22219/Satwika.Vol4.No1.43-55.
Arfan, Muhamad. “Dialektika Agama Dan Budaya.” Fikroh 8, No. 2 (2024). Doi:10.37216/Fikroh.V8i2.1702.
Chaer, Abdul, And Agustina Leoni. 2010. Sosiolinguistik: Perkenalan Awal. Jakarta: Rineka Cipta.
Fatawi, Nur Fauziah. “Campur Kode Dalam Komunikasi Bahasa Arab Santri Pondok Modern Madinah Lampung Timur (Kajian Sosiolinguistik).” Al-Fathin: Jurnal Bahasa Dan Sastra Arab 1, No. 2 (January 22, 2019): 179. Doi:10.32332/Al-Fathin.V1i2.1273.
Gita Atibrata, Tyas, And Laila Sa. “Code Mixing In Pesantren Students’ Conversation: Case Study In Smp And Pesantrenbumi Cendekia.” Lingua Pedagogia Vol. 6 No. 1 (August 28, 2024).
Goldrick, Matthew, Michael Putnam, And Lara Schwarz. “The Future Of Code Mixing Research: Integrating Psycholinguistic And Formal Grammatical Theories.” Bilingualism, 2016. Doi:10.1017/S1366728916000390.
Handini, Frida Dian. “Eksistensi Bahasa Indonesia Di Tengah Bahasa Karo Di Desa Tiga Panah Kabupaten Karo.” Komunikologi: Jurnal Pengembangan Ilmu Komunikasi Dan Sosial 4, No. 2 (2020). Doi:10.30829/Komunikologi.V4i2.8263.
Hasanah, Hasyim. “Teknik-Teknik Observasi (Sebuah Alternatif Metode Pengumpulan Data Kualitatif Ilmu-Ilmu Sosial).” At-Taqaddum 8, No. 1 (2017): 21. Doi:10.21580/At.V8i1.1163.
Hoffman, Charlotte. 1991. An Introduction To Bilingualism. New York: Longman.
Kaamiliyaa, Salma, Retno Purnama Irawati, And Singgih Kuswardon. “Alih Kode Dan Campur Kode Dalam Interaksi Sehari-Hari Oleh Santriwati Pondok Modern Darul Falach Temanggung (Kajian Sosiolinguistik).” Lisanul Arab: Journal Of Arabic Learning 12, No. 1 (N.D.): 2023. Doi:10.15294/La.V11i2.
Listyaningrum, Lala. “Campur Kode Dalam Review Produk Kecantikan Oleh Ririe Prams Di Youtube.” Caraka 7, No. 2 (June 30, 2021): 94–103. Doi:10.30738/Caraka.V7i2.9679.
Meina Tri Kurniasih, And Muhammad Burhanudin. “Alih Kode Dan Campur Kode Dalam Ceramah Ustazah Mumpuni Handayayekti Pada Kanal Youtube Tv Umum.” Pragmatik : Jurnal Rumpun Ilmu Bahasa Dan Pendidikan 3, No. 2 (February 28, 2025): 27–41. Doi:10.61132/Pragmatik.V3i2.1513.
Miles, M. B., A. M. Huberman, And J. Saldaña. 2014. Qualitative Data Analysis: A Methods Sourcebook. 3rd Ed. Thousand Oaks, California: Sage Publications.
Nazir, Faridah. “Pengaruh Bahasa Ibunda Dalam Pertuturan Murid-Murid Asli Suku Kaum Temuan Ketika Pembelajaran Bahasa Melayu.” Lsp International Journal 10, No. 1 (2023). Doi:10.11113/Lspi.V10.19464.
Ningtyas, Eka. “Pierre Bourdieu, Language And Symbolic Power.” Jurnal Poetika 3, No. 2 (2015). Doi:10.22146/Poetika.10437.
Nugraha, Eghy Farhan, Wildan Taufiq, And Muhammad Abdul Halim. “Ragam Bahasa Santri Di Pondok Pesantren.” Hijai - Journal On Arabic Language And Literature 4, No. 2 (January 12, 2022): 108–22. Doi:10.15575/Hijai.V4i2.9298.
Nurlaela, Nurlaela, And Yuliana Mangendre. “Analisis Code-Mixing Dalam Percakapan Masyarakat Kota Luwuk Kabupaten Banggai Di Masa Pandemi Covid-19.” Jurnal Pendidikan Glasser 6, No. 1 (2022). Doi:10.32529/Glasser.V6i1.1424.
Sani, Nurhikmah, Okitra Asri Nurazim, Madah Rahmatan, Depaty Alvio Jh, And Ridho Pratama. “Campur Kode Bahasa Ibu Terhadap Percakapan Bahasa Arab Pondok Pesantren Darul Iman.” Al Mi’yar: Jurnal Ilmiah Pembelajaran Bahasa Arab Dan Kebahasaaraban 6, No. 2 (November 8, 2023): 773. Doi:10.35931/Am.V6i2.2381.
Setiaji, Aria Bayu, And Enggal Mursalin. “Variasi Alih Kode Dan Campur Kode Dalam Tuturan Masyarakat Multilingual Di Kabupaten Pangkep (Kajian Sosiolinguistik).” Lingue : Jurnal Bahasa, Budaya, Dan Sastra 5, No. 1 (August 2, 2023): 12–27. Doi:10.33477/Lingue.V5i1.5330.
Suryanirmala, Neni, And Ilmal Yaqien. Campur Kode Dan Alih Kode Dalam Novel Negeri 5 Menara Karya Ahmad Fuadi (Kajian Sosiolinguistik). Jurnal Pendidikan Dan Sains. Vol. 2, 2020. Https://Ejournal.Stitpn.Ac.Id/Index.Php/Bintang.
Suwito. 1983. Sosiolinguistik Teori Dan Problema. Surakarta: Fakultas Sastra Dan Seni Rupa.
Tarihoran, Nafan, Eva Fachriyah, Tressyalina, And Iin Ratna Sumirat. “The Impact Of Social Media On The Use Of Code Mixing By Generation Z.” International Journal Of Interactive Mobile Technologies 16, No. 7 (2022). Doi:10.3991/Ijim.V16i07.27659.
Thoyyibah, Anisatu, Wahyu Hanafi Putra, And Haruna Abubakar. “Arabic Online Learning: Code-Switching And Code-Mixing In Higher Education.” Alsuniyat: Jurnal Penelitian Bahasa, Sastra, Dan Budaya Arab 7, No. 2 (2024).
Widiyanto, Gunawan. “Pemakaian Bahasa Di Madrasah: Kajian Lanskap Linguistik Sekolah.” Prosiding Konferensi Linguistik Tahunan Atma Jaya (Kolita) 22, No. Prosiding Kolita 22 (2024). Doi:10.25170/Kolita.22.6006.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Arip Rachman Ritonga, Dini Rahmawati

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.




